Atlas Anatomii Klinicznej

BPH, rak prostaty

Gruczoł krokowy. BPH. Rak gruczołu krokowego.

Gruczoł krokowy (stercz) jest nieparzystym narządem wchodzącym w skład układu płciowego męskiego. Zlokalizowany jest w miednicy mniejszej, bezpośrednio pod pęcherzem moczowym, obejmuje proksymalny odcinek cewki moczowej męskiej. Od przodu od gruczołu krokowego znajduje się spojenie łonowe, natomiast od tyłu odbytnica.

Gruczoł krokowy posiada podstawę, wierzchołek, powierzchnie przednią, tylną oraz dwie powierzchnie boczne. Podstawa gruczołu krokowego skierowana jest ku pęcherzowi moczowemu, natomiast wierzchołek łączy się z przeponą moczowo-płciową.

Gruczoł krokowy jest mocno ustabilizowany w swoim położeniu, podczas ruchu sąsiadujących narządów sam gruczoł jedynie nieznacznie zmienia swoje położenie. Umocowanie gruczołu stanowi połączenie z pęcherzem za pomocą włókien mięśniowych, więzadło łonowo-sterczowe oraz tkanka łączna, która zespala gruczoł z sąsiadującymi narządami.

Stercz zbudowany jest w znacznej części z tkanki gruczołowej oraz w mniejszej części z mięśni gładkich i tkanki łącznej. Podstawową jednostką czynnościową gruczołu krokowego jest gruczoł cewkowo-pęcherzykowy. Gruczoł cewkowo-pęcherzykowy jest mocno rozgałęziony. Poszczególne gruczoły cewkowo-pęcherzykowe łączą się za pomocą przewodzików wyprowadzających w mniej liczne przewodziki wyprowadzające gruczołu krokowego, które uchodzą do cewki moczowej.

Unaczynienie gruczołu krokowego zapewnione jest dzięki drobnym gałązkom odchodzącym od tętnic pęcherzowych dolnych oraz tętnicy odbytniczej dolnej. Krew żylna odpływa przez splot sterczowy to żył pęcherza oraz odbytnicy. Główny odpływ chłonki odbywa się do węzłów biodrowych wewnętrznych. Unerwienie gruczołu krokowego pochodzi ze splotu sterczowego.

Łagodny przerost gruczołu krokowego ( BPH )

Łagodny przerost gruczołu krokowego jest jednostką chorobową występującą u dużego procenta mężczyzn, wywołaną przez rozrost komórek gruczołowych stercza, które powoduje zwężenie się światła cewki moczowej.

Objawy występujące w BPH podzielone są na dwie grupy, objawy podrażnieniowe oraz objawy „przeszkody podpęcherzowej”. Do pierwszej grupy zaliczamy: częstomocz, ból w trakcie oddawania moczu, nocne oddawanie moczu, nagłe uczucie parcia na mocz. Do drugiej grupy należą: trudność w oddawaniu moczu, zatrzymanie mikcji, wydłużony czas oddawania moczu.

Rozpoznanie BPH stawia się po wykonaniu badania per rectum, USG jamy brzusznej oraz TRUS (badanie USG sondą doodbytniczą).

Rak gruczołu krokowego (rak stercza)

Rak gruczołu krokowego jest nowotworem złośliwym rozwijającym się najczęściej z nabłonka gruczołu krokowego (gruczolakorak). W dużej licznie przypadków nowotwór gruczołu krokowego jest silnie powiązany z hormonami, jego wzrost powoduje zwiększone wydzielanie androgenów, testosteronu oraz 5α-dihydrotestosteron.

Poziom ryzyka wystąpienia raka gruczołu krokowego wzrasta z wiekiem. Duże korelacje mają również uwarunkowania genetyczne oraz czynniki rasowe. Najczęściej rak występuje u przedstawicieli rasy czarnej, najrzadziej przedstawiciele rasy żółtej.

Początek choroby nowotworowej gruczołu krokowego jest bezobjawowy. Później pojawia się uczucie ucisku, częstomocz, problemy z oddawaniem moczu, nagłe uczucie parcie na mocz. Rak gruczołu krokowego daję często przerzuty do kości – kręgosłup, miednica, mostek, żebra.

Diagnoza stawiana jest na podstawie badania per rectum, mierzonego stężenia PSA (swoistego antygentu sterczowego), biopsji oraz dodatkowych badań takich jak tomografia komputerowa, PET.

PSA jest to swoisty antygen sterczowy wytwarzany w gruczole krokowym. Jego podwyższone stężenie we krwi informuje o zmianach chorobowych gruczołu krokowego. PSA jest nieswoistym markerem raka gruczołu krokowego, ponieważ jego podwyższony poziom we krwi występuje również przy zapaleniu gruczołu krokowego i BPH.

Piśmiennictwo

1. Lee CH, Akin-Olugbade O, Kirschenbaum A. Overview of prostate anatomy, histology, and pathology. Endocrinology and Metabolism Clinics of North America. 2011 Sep;40(3):565-75, viii-ix.
2. Fine SW, Reuter VE. Anatomy of the prostate revisited: implications for prostate biopsy and zonal origins of prostate cancer. Histopathology. 2012 Jan;60(1):142-52.
3. Ali M, Johnson IP, Hobson J, Mohammadi B, Khan F. Anatomy of the pelvic plexus and innervation of the prostate gland. Clinical Anatomy. 2004 Mar;17(2):123-9.
4. Ilic D, Neuberger MM, Djulbegovic M, Dahm P. Screening for prostate cancer. The Cochrane Database of Systemic Reviews. 2013 Jan 31;1:CD004720.
5. Ito K, Yamamoto T, Ohi M, Kurokawa K, Suzuki K, Yamanaka H. Free/total PSA ratio is a powerful predictor of future prostate cancer morbidity in men with initial PSA levels of 4.1 to 10.0 ng/mL. Urology. 2003 Apr;61(4):760-4.
6. Schröder FH, Hugosson J, Roobol MJ, Tammela TL, Ciatto S, Nelen V, Kwiatkowski M, Lujan M, Lilja H, Zappa M, Denis LJ, Recker F, Páez A, Määttänen L, Bangma CH, Aus G, Carlsson S, Villers A, Rebillard X, van der Kwast T, Kujala PM, Blijenberg BG, Stenman UH, Huber A, Taari K, Hakama M, Moss SM, de Koning HJ, Auvinen A; ERSPC Investigators. Prostate-cancer mortality at 11 years of follow-up.
The New England Journal of Medicine. 2012 Mar 15;366(11):981-90.
7. Chua ME, Sio MC, Sorongon MC, Morales ML Jr. The relevance of serum levels of long chain omega-3 polyunsaturated fatty acids and prostate cancer risk: A meta-analysis. Canadian Urological Association Journal. 2013 May-Jun;7(5-6):E333-43