Atlas Anatomii Klinicznej

Opony mózgowia.

Opony mózgowia. Krwiak podtwardówkowy.

Opony mózgowia są błonami łącznotkankowymi, które obejmują mózgowie wewnątrz czaszki. Wyróżniamy trzy opony: oponę twardą, oponę pajęczą oraz oponę miękką.

Opona twarda mózgowia rozpoczyna się w otworze wielkim czaszki i leży najbardziej zewnętrznie ze wszystkich trzech opon. W warunkach prawidłowych opona twarda ściśle przylega do powierzchni wewnętrznej kości czaszki, tak że pomiędzy nimi nie występuje jedynie przestrzeń potencjalna. Przestrzeń potencjalna w warunkach chorobowych może powiększyć swoją objętość poprzez nagromadzenie w niej płynów, np. krwi. Opona twarda mózgowia wytwarza liczne wypustki, które dodatkowo stabilizują mózg wewnątrz czaszki.

Należy do nich m.in. sierp mózgu, namiot móżdżku, sierp móżdżku oraz przepona siodła tureckiego. Sierp mózgu stanowi strzałkowo położoną płytę wchodzącą pomiędzy półkule mózgu. Sierp mózgu rozpoczyna się na grzebieniu kogucim, biegnie pośrodkowo ku tyłowi aż do guzowatości potylicznej wewnętrznej.

Namiot móżdżku to pionowo ułożona płyta dzieląca półkule mózgu od półkul móżdżku. Przyczepy namiotu móżdżku stanowią brzegi bruzdy zatoki poprzecznej na kości potylicznej oraz górna krawędź części skalistej kości skroniowej.

Sierp móżdżku znajduje się w tylnym dole czaszki i stanowi pośrodkowo ułożoną płytę, która wnika pomiędzy półkule móżdżku. Górna część sierpa móżdżku łączy się z namiotem móżdżku. Przepona siodła jest to fragment opony twardej rozpiętej nad siodłem tureckim. Odgranicza ona dół przysadki z zawartością od reszty jamy czaszki.

Opona pajęcza (pajęczynówka) znajduje się pomiędzy oponą twardą a oponą miękką. Między oponą pajęczą a oponą twardą znajduję się przestrzeń potencjalna zwana jamą podtwardówkową. Natomiast między pajęczynówką a oponą miękką wyróżniamy przestrzeń podpajęczynówkową. Przestrzeń podpajęczynówkowa nie ma stałej wielkości w całej jamie czaszki, w niektórych miejscach wytwarza zbiorniki podpajęczynówkowe, np. zbiornik móżdżkowo-rdzeniowy.

Zbiornik móżdżkowo-rdzeniowy jest największy ze wszystkich i ma największe znaczenie kliniczne. Powstaje w miejscu gdzie pajęczynówka rdzenia przedłużonego przechodzi na móżdżek. Od przodu znajduje się rdzeń przedłużony, z tyłu granice stanowi opona twarda pokrywająca kość potyliczną. Zbiornik móżdżkowo-rdzeniowy wykorzystywany jest w celu pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego podczas nakłucia podpotylicznego oraz podania leków bez uszkodzenia struktur mózgowia.

Na swojej powierzchni pajęczynówka posiada małe wypustki, które występują w większych grupach i są nazywane ziarnistościami pajęczynówki. Wnikają one do zatok opony twardej. Ziarnistości pajęczynówki wchłaniają płyn mózgowo-rdzeniowy z przestrzeni podpajęczynówkowej i transportują do zatok opony twardej, które są częścią mózgowego układu krążenia odprowadzającego krew do żyły szyjnej wewnętrznej.

Opona miękka jest mocno unaczynioną, odporną na rozdarcia, cienką błoną przylegającą bezpośrednio do mózgowia. Opona miękka mózgowia wnika we wszystkie bruzdy, zagłębienia i szczeliny aż do samego ich dna. Przez oponę miękką mózg otrzymuje substancje odżywcze, dodatkowo opona miękka utrzymuje kształt mózgu.

Krwiak podtwardówkowy

Krwiak podtwardówkowy jest stanem, w którym dochodzi do nagromadzenia krwi między oponą twardą a oponą pajęczą i jest następstwem poważnego urazu mózgu.

Krwiak podtwardówkowy ma charakter żylny i jest najczęściej występującym krwiakiem wewnątrzczaszkowym.

Krwiaki podtwardówkowe dzielimy na ostre, podostre oraz przewlekłe dające różne objawy.

Objawy krwiaka podtwardówkowego ostrego to zaburzenie chodu, niedowład połowiczny, zaburzenia mowy, poszerzenie źrenicy po stronie krwiaka, zaburzenia świadomości, ataki padaczkowe, śpiączka.

Krwiak podtwardówkowy podostry daje objawy, takie jak: ból głowy, nudności, wymioty, niedowład połowiczny.

Krwiak podtwardówkowy przewlekły może przebiegać bezobjawowo lub dawać objawy mało specyficzne. Należą do nich: ból głowy, senność, spowolnienie, napady drgawkowe.

Do celów diagnostycznych w przypadku krwiaka podtwardówkowego wykorzystuje się badanie TK. W badaniu TK krwiak podtwardówkowy ostry wygląda jako płaski, ale rozległy obszar. Krwiak podtwardówkowy podostry często jest słabo widoczny, natomiast krwiak podtwardówkowy przewlekły w badaniu TK stanowi dużą powierzchnię nad półkulą mózgu, czasami można dostrzec przemieszczenie elementów mózgowia. Leczenie w przypadku krwiaka podtwardówkowego opiera się na zabiegu chirurgicznym.

Piśmiennictwo

Mack J, Squier W, Eastman JT. Anatomy and development of the meninges: implications for subdural collections and CSF circulation. Pediatric Radiology. 2009 Mar;39(3):200-10.
A. Grey Clarke. The Anatomy of the Meninges. Postgraduate Medical Journal. 1944 March; 20(220): 74, 75-78.
Julie A. Siegenthaler and Samuel J. Pleasure. We’ve got you “covered”: how the meninges control brain development. Current opinion in genetics & development. 2011 June; 21(3): 249–255.
G. Mahendru and V. Chong. Meninges in cancer imaging. Cancer Imaging. 2009; 9(Special issue A): S14–S21.
Tallon JM, Ackroyd-Stolarz S, Karim SA, Clarke DB. The epidemiology of surgically treated acute subdural and epidural hematomas in patients with head injuries: a population-based study. Canadian Journal of Surgery. 2008 Oct;51(5):339-45.
Choi HJ, Cho CW. Anterior cranial fossa dural arteriovenous fistulae presenting as subdural hematoma. Journal of Korean Neurosurgical Society. 2010 Feb;47(2):155-7.
Kim JK, Kim SW, Kim SH. Intracerebral hemorrhage following evacuation of a chronic subdural hematoma. Journal of Korean Neurosurgical Society. 2013 Feb;53(2):108-11.