Atlas Anatomii Klinicznej

Gruczoł tarczowy

Gruczoł tarczowy. Wole tarczycy.

Gruczoł tarczowy (tarczyca) jest nieparzystym gruczołem znajdującym się na przedniej powierzchni szyi, przed tchawicą i krtanią. Tarczyca jest asymetryczna i wykazuje duże zmienności osobnicze budowy.

Gruczoł tarczowy składa się z dwóch płatów, prawego i lewego, stanowiących główną cześć narządu. Płaty połączone są za pomocą cienkiej węziny. W okolicy pośrodkowej narządu często występuje płat piramidowy, który odchodzi ku górze, dochodząc do okolicy chrząstki tarczowatej krtani.

Gruczoł tarczowy otoczony jest torebką, która wnika w głąb narządu, wytwarzając przegrody zrębu gruczołu. W zrębie znajdują się różnej wielkości pęcherzyki wypełnione koloidalną zawiesiną, która zawiera hormon gruczołu tarczowego. Niektóre pęcherzyki łączą się ze sobą wytwarzając płaciki (zraziki) tarczycy. Torebka włóknista gruczołu tarczowego składa się z blaszki zewnętrznej oraz wewnętrznej i ściśle przylega do narządu.

Gruczoł tarczowy wraz ze swoją torebką włóknistą otoczony jest powięzią tarczową, która oddziela tarczyce od innych narządów. Powięź tarczowa składa się z dwóch blaszek i zapewnia dużą przesuwalność gruczołu tarczowego na szyi.

Tarczyca posiada własne łącznotkankowe więzadła, które łączą narząd z przewodem krtaniowo-tchawicznym. Wyróżniamy więzadło tarczowe pośrodkowe i boczne oraz więzadło płata piramidowego. Dodatkowo występują mięśnie stabilizujące tarczyce w jej położeniu. Istnieje mięsień dźwigacz przedni i boczny oraz dźwigacz tylny gruczołu tarczowego.

Nabłonek pęcherzyków gruczołu tarczowego wytwarza koloid zawierający tyreoglobulinę, która jest prekursorek tyroksyny i trójjodotyroniny. Komórki C nabłonka pęcherzyków wydzielają kalcytoninę.

Gruczoł tarczowy zaopatrywany jest w krew tętniczą przez parzyste tętnice tarczowe górne, gałęzie tętnic szyjnych zewnętrznych oraz parzyste tętnice tarczowe dolne odchodzące od tętnic podobojczykowych. Dodatkowo może występować tętnica tarczowa najniższa, która odchodzi od pnia ramienno-głowowego lub od łuku aorty.

Żyły drenujące tarczycę wytwarzają liczne sploty wokół całego gruczołu. Pod torebką włóknistą znajduje się sieć podtorebkowa, która w obrębie powięzi tarczowej łączy się z siecią zewnątrztorebkową. Naczynia żylne odchodzące od węziny wytwarzają splot tarczowy nieparzysty. Z sieci i splotu żylnego tarczycy powstają parzyste żyły tarczowe górne i nieparzysta żyła tarczowa dolna, które uchodzą do większych pni żylnych.

Naczynia chłonne tarczowe górne drenują limfę z węziny i górnych części płatów bocznych tarczycy do węzłów szyjnych głębokich i powierzchownych. Naczynia chłonne tarczowe dolne dzielą się na naczynia boczne i naczynia przyśrodkowe. Naczynia boczne odprowadzają chłonkę z płatów bocznych do węzłów szyjnych głębokich dolnych. Bieguny dolne płatów i węziny zrenowane są przez węzły przedtchawicze i przytchawicze oddające chłonkę do węzłów szyjnych głębokich dolnych oraz węzłów środpiersiowych przednich.

Nerwy zaopatrujące gruczoł tarczowy dzielą się na drogi nerwowe górne i dolne. Drogi nerwowe górne obejmują nerwy tarczowe górne oraz splot tarczowy górny i pochodzą ze zwoju szyjnego górnego (włókna współczulne). Dodatkowe drogi nerwowe górne prowadzą włókna przywspółczulne, które pochodzą od nerwu błędnego.

Drogi nerwowe dolne składają się ze splotu tarczowego dolnego, nerwów tarczowych środkowych (od zwoju szyjnego środkowego) i nerwów tarczowych dolnych (od zwoju szyjnego dolnego). Drogi nerwowe dolne prowadzą włókna zarówno współczulne jak i przywspółczulne.

Wole tarczycy

Wolem tarczycy określa się powiększenie narządu ponad normę (tyreomegalia). Ze względu na czynność hormonalną, położenie i strukturę miąższu tarczycy wole dzieli się na kilka rodzajów. Zmiany związane z powstawaniem wola związane są w ponad 90 % przypadków z niedoborem jodu. W znacznie większym stopniu wole tarczycy występują u kobiet niż u mężczyzn.

Podział wola ze względu na czynność:

• Wole obojętne (wydzielanie hormonów tarczycy nie ulega zmianie).

• Wole nadczynne (zwiększony poziom wydzielania hormonów tarczycy).

• Wole niedoczynne (zmiejszony poziom wydzielania hormonów tarczycy).

Podział wola ze względu na umiejscowienie :

• Wole szyjne (większa część narządu znajduje się w obrębie szyi).

• Wole zamostkowe (1/3 narządu położona jest poniżej górnego brzegu mostka).

• Wole śródpiersiowe (dolny biegun tarczycy sięga do śródpiersia).

Podział woli ze względu na budowę makroskopową :

• Miąższowe (utworzone przez miąższ narządu).

• Guzkowe (w tarczycy są wyczuwalne guzki).

• Mieszane (powiększony miąższ tarczycy z wyczuwalnymi guzkami).

Diagnoza w przypadku wola stawiana jest na podstawie badania palpacyjnego, USG i wartości stężenia hormonów tarczycy wraz ze stężeniem tyreoglobuliny (TSH) we krwi.

Leczenie w zależności od rodzaju zmian może obejmować leczenie farmakologiczne lub operacyjne polegające na usunięcie części lub całości gruczołu (tyreidektomia).

Piśmiennictwo

1. Prakash, Rajini T, Ramachandran A, Savalgi GB, Venkata SP, Mokhasi V. Anatomical science international. 2012 Mar; 87(1):45-9.
2. Pieter de Lange, Federica Cioffi, Elena Silvestri, Maria Moreno, Fernando Goglia, and Antonia Lanni. (Healthy) Ageing: Focus on Iodothyronines. International Journal of Molecular Science.
3. Maria Papaleontiou, MD, Fellow and Megan R. Haymart, MD, Assistant Professor of Medicine. Approach to and Treatment of Thyroid Disorders in the Elderly. The Medical Clinics of North America 2012 March; 96(2): 297–310.
4. Geanina Popoveniuc,MD and Jacqueline Jonklaas, MD, PhD. Thyroid Nodules. Medical Clinics of North America. 2012 March; 96(2): 329–349.
5. Pier Paolo Gandolfi, Antonio Frisina, Maurizio Raffa, Flavia Renda, Orietta Rocchetti, Corrado Ruggeri, Alberto Tombolini. The incidence of Thyroid Carcinoma in Multinodular Goiter:retrospective analysis. ACTA BIO MEDICA ATENEO PARMENSE 2004; 75; 114-117.
6. Knudsen N, Laurberg P, Perrild H, Bülow I, Ovesen L, Jørgensen T. Risk factors for goiter and thyroid nodules. Thyroid. 2002 Oct; 12(10):879-88.