Atlas Anatomii Klinicznej

Rak szyjki macicy

Macica. Rak szyjki macicy.

Macica jest nieparzystym typowo mięśniowym narządem jamistym należącym do układu płciowego żeńskiego i zlokalizowanym w miednicy mniejszej między pęcherzem moczowym a odbytnicą.

Macica posiada powierzchnię przednią (pęcherzową), powierzchnię tylną (jelitową), brzeg prawy i lewy. Dodatkowo w macicy wyróżniamy trzon, cieśń oraz szyjkę macicy. Trzon macicy stanowi największą część narządu, wytwarza dno macicy i do niego dochodzą jajowody. Cieśń stanowi przejście między trzonem i szyjką, dobrze widoczna jest w czasie ciąży. Szyjka macicy wnika częściowo do pochwy, dlatego wyróżniamy odcinek nadpochwowy i pochwowy. Odcinek pochwowy zakończony jest ujściem macicy. U kobiet, które rodziły ujście macicy otoczone jest przez wargę przednią i wargę tylną, które nie są mocno zaznaczone u kobiet, które nigdy nie rodziły.

Macica należy do narządów wewnątrzotrzewnowych dlatego odznacza się dużą ruchomością we wszystkich wymiarach. Fizjologicznie macica jest pochylona i zgięta ku przodowi.

Ściana macicy charakteryzuje się typową trójwarstwową budową. Wyróżniamy błonę surowiczą (omacicze), która pokrywa większą część narządu i jest fragmentem otrzewnej. Otrzewna powleka macice na powierzchni tylnej poczynając od szyjki, przez cieśń, trzon aż do dna macicy, natomiast powierzchnia przednia powleczona jest jedynie do wysokości cieśni, gdyż otrzewna przechodzi na pęcherz moczowy. Najgrubszą warstwę stanowi błona mięśniowa, która wytwarza mięsień maciczny. Jamę macicy wyścieła błona śluzowa (endometrium), która w zależności od odcinka macicy ma różną budowę. W trzonie i cieśni (część czynna macicy) jest gładka, natomiast w szyjce (część bierna) jest twarda i silnie pofałdowana.

Omacicze przechodzi na obu brzegach macicy w więzadło szerokie macicy, które biegnie aż do ścian miednicy mniejszej, wytwarzając przegrodę dzielącą jamę otrzewnej w miednicy na część przednią i tylną. Więzadło szerokie macicy składa się z trzech części, do których należy: krezka jajnika, krezka jajowodu oraz krezka macicy. W więzadle szerokim znajdują się naczynia krwionośne, chłonne oraz nerwy zaopatrujące jajnik, jajowód i macicę.

Więzadło szerokie macicy wchodzi w skład układu wieszadłowego, który stabilizuje macice. Dodatkowo do układu wieszadłowego macicy należą: więzadło podstawowe macicy, więzadło pęcherzowo-maciczne, więzadło odbytniczo-maciczne, więzadło obłe macicy.

Krew tętnicza do macicy dopływa głównie przez tętnice maciczną od tętnicy biodrowej wewnętrznej. Krew żylna z macicy odpływa drobnymi żyłkami, które kierują się ku brzegom macicy, wytwarzając po obu stronach silny splot żylny maciczny. Ze splotu żylnego powstają żyły maciczne, które uchodzą do żyły biodrowej wewnętrznej.

Drenaż chłonki odbywa się do kilku stacji. Z dna macicy, górnej części trzonu chłonka odpływa do węzłów lędźwiowych. Z dolnej części trzonu i szyjki drenaż odbywa się do węzłów biodrowych wewnętrznych przez węzły przymaciczne. Część chłonki odpływa również do węzłów pachwinowych powierzchownych oraz węzłów krzyżowych.

Unerwienie macicy pochodzi ze splotu maciczno-pochwowego (włókna od splotu podbrzusznego dolnego) i nerwów trzewnych miednicznych (segment II i III).

Rak szyjki macicy

Rak szyjki macicy jest nowotworem złośliwym zajmującym pierwsze miejsce wśród chorób nowotworowych żeńskiego układu płciowego. Najczęściej wystąpienie raka poprzedza wewnątrznabłonkowa neoplazja szyjki macicy (stan przedrakowy), która nie jest stanem zagrażającym zdrowiu, ale może rozwinąć się w inwazyjny typ zmian neoplazmatycznych. W 70 % przypadków do rozwinięcia raka szyjki macicy niezbędne jest zainfekowanie organizmu wirusem HPV. Najczęstszym typem raka szyjki macicy jest typ płaskonabłonkowy lub gluczorakorak. Bliskie sąsiedztwo szyjki macicy z innymi narządami ułatwia powstawaniu przerzutów raka.

Stan przedrakowy nie daję charakterystycznych objawów, najczęściej spotykane objawy to: krwawienia z pochwy między miesiączkami, po stosunki, krwiste upławy z pochwy o nie przyjemnym zapachu, bóle w nadbrzuszu. Rak szyjki macicy z dużą łatwością nacieka sąsiednie narządu wywołując wiele różnych jednostek chorobowych.

Ryzyko raka wzrasta u kobiet, które w młodym wieku rozpoczęły życie seksualne i często zmieniały partnerów. Dodatkowymi czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy są czynniki takie jak: palenie papierosów, uwarunkowania genetyczne, przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych.

W celu profilaktyki rakowej kobiety powinny wykonywać co roku cytologiczne badania przesiewowe. Przy podejrzeniu zmian nowotworowych szyjki macicy należy wykonać badanie ginekologiczne per vaginam, a także wykonać kolposkopje i pobrać fragment tkanki do badania histo-patologicznego.

Leczenie raka szyjki macicy zależy od wielkości nowotworu i tego w jakim stadium się znajduje. Stosowane jest leczenie operacyjne oszczędzające, bądź radykalne (całkowita histerektomia z limfadenektomią ), radioterapia, chemioterapia lub leczenie skojarzone (np. połączenie leczenia chirurgicznego z radioterapią).

Piśmiennictwo

1. Cicinelli E, Einer-Jensen N, Galantino P, Alfonso R, Nicoletti R. The vascular cast of the human uterus: from anatomy to physiology. Annals of the New York Academy of Science. 2004 Dec;1034:19-26.
2. Ginther OJ, Pierson RA. Ultrasonic anatomy and pathology of the equine uterus. Theriogenology. 1984 Mar;21(3):505-16.
3. López J, Ruíz G, Organista-Nava J, Gariglio P, García-Carrancá A. Human papillomavirus infections and cancer stem cells of tumors from the uterine cervix. The Open Virology Journal. 2012;6:232-40
4. Lim K, Small W Jr, Portelance L, Creutzberg C, Jürgenliemk-Schulz IM, Mundt A, Mell LK, Mayr N, Viswanathan A, Jhingran A, Erickson B, De los Santos J, Gaffney D, Yashar C, Beriwal S, Wolfson A, Taylor A, Bosch W, El Naqa I, Fyles A; Gyn IMRT Consortium. Consensus guidelines for delineation of clinical target volume for intensity-modulated pelvic radiotherapy for the definitive treatment of cervix cancer. International Journal of Radiation Oncology, Biology and Physiology. 2011 Feb 1; 79(2):348-55.
5. Chirenje ZM. HIV and cancer of the cervix. Best Practice and Research. Clinical Obstetrics and Gynecology. 2005 Apr;19(2):269-76.